هنر مشک دوزی #شهر گهرو #
•
مشک دوزی:
مشک دوزی یکی دیگر از صنایع دستی و هنر زنان شهر گهرو محسوب می شد که قدمت و پیشینه کاربرد مشک به پنچ هزار سال پیش می‌رسد که جهت حمل و نگهداری آب، ماست، دوغ، شیره، روغن و ... از این ظرف چرمین استفاد می شد، در زمان های قدیم خبری از سردخانه و یخچال و سایر وسایل سرمایشی نبود، مردم با کمبود امکانات، تجهیزات و رنج ها و سختی های زیادی رو برو بودند و جهت حفظ و نگهداری مواد غذایی خود ناچار به وسایل دست ساز شدند مشک یا خیک از دست سازه های بشر است که در گذر زمان به سنتی پایدار و مرسوم در میان عشایر بختیاری و روستائیان تبدیل شد و تعدادی از خانوار ه در گهرو ا از این طریق امرار معاش می کردند مشک ظرف چرمینی از پوست گوسفند، بز و گوساله است که اغلب برای حمل و نگهداری آب و لبنیات ایلات و عشایر بختیاری و روستائیان از آن استفاده می کردند که ابتدا پوست سالم و درجه یک را کامل و بدون شکافتن از وسط یا سوراخ کردن با دقت می کندند و جهت رفع بوی بد و نامطبوع پوست، چند روزی آن را در آب نمک می خواباندند و سپس پشم یا موی آنرا با قیچی می چیدند و هر گونه مواد زایدی مانند گوشت یا چربی را از پوست جدا می کردند و ته آنرا دوخته و برای دباغی پر از جفت (پوست میوه بلوط ) و چند تکه زاج می نمودند که پوست محکم و با دوام شده و رنگ قهوه‌ای بخود می گرفت و زنان با سلیقه و تجربه با سوزن درشت ( جوال دوز) و نخی که از موی بز یا پشم گوسفند آماده شده بود محل دست و پا و ته پوست را به دقت می دوزند و فقط محل گردن پوست را برای درب باز می گذاشتن و آنگاه با دود سرگین الاغ ماده (عنبر نساء) مجددا مشک را ضد عفونی می کردند و مشک راپر از خاکستر می نمودند و روز بعد آنرا خالی می کردند و با آب شستشوی می دادند و چندین بار این عمل را تکرار می کردند و از آب پر کرده و مجدد تخلیه نموده تا مشک برای استفاده کاملآ آماده شود.
انواع کاربرد مشک :
1- مشک آب : عشایر بختیاری و روستائیان بجای کوزه جهت حمل و خنک نگهداری آب از مشک استفاده می کردند چون مشک در برابر ضربه بسیار محکم و مقاوم تر از کوزه سفالی بود و آب مشک بسیار خنک تر و گواراتر از آب کوزه است، اغلب زنان و دختران مشک آب را سر چشمه، قنات یا چاه آب می برده و پر از آب می کردند و زیر بغل گذاشته یا روی شانه قرار می دادند یا بعضا روی چهارپا (حیوانات اهلی) گذاشته و برای استفاده به منزل یا بهون می آوردند.
2- مشک دوغ : برای ساخت مشک دوغ غالبا از پوست گوساله استفاده می شود که محل دو دست و دو پا پوست را با دو تخته چوب به هم وصل می کردند و آنها را با یک چوب بلند بنام میله ملار به هم متصل نموده و با یک قطعه طناب به یک سه پایه بنام ملار آویزان می کردند و درون مشک ماست ریخته و مشک را بشدت تکان داده تا ماست خوب به هم زده شود و به دوغ تبدیل گردد و کره هم از آن جدا شود شایان ذکر است که زنان اغلب هنگام مشک زدن ترانه های محلی را زیر لب زمزمه می کردند.
3- مشک های متوسط برای نگهداری روغن، شیره، ماست، و ... که به این گونه مشک ها معمولا خیک گفته می شود.
4- مشکول : به نوع کوچک مشک که از پوست بره یا کره (بزغاله) ساخته می شود معمولا مشکول گفته می‌شود، اکثر کشاورزان و دامداران برای بردن دوغ و ماست به صحرا از مشکول استفاده می کردند
5- کاربرد نمادین مشک که سنبل و نماد مشک سقای دشت کربلا حضرت ابوالفضل العباس است و در مراسم عزاداری ماه محرم جهت تبرک بوسیله این ظرف به عزاداران آب می دهند.
6- کاربرد دیگر مشک در بین عشایر این است که چندین مشک را از هوا پر کرده و زیر تعدادی تخته محکم بسته می شود و جهت عبور از رودخانه های کارون و دز و سرچشمه های خروشان آنها نوعی قایق بوسیله مشک و چوب درست می کردند که به آن کلک می گفتند،
با رشد و توسعه کارگاه‌ها و کارخانه های پلاستیک سازی و تولید انواع قمقمه و دبه های پلاستیکی کاربرد مشک امروزه بسیار کمتر شده و شغل مشک دوزی از رونق و مد افتاده و دیگر کسی هم این حرفه را ادامه نمی دهد و جزء مشاغل منسوخ شده شهر گهرو محسوب می شود.